Antiphona ad Introitum dalam Missale Romanum Paulus VI: Asal Usul, Evolusi, Teologi
Abstract
Antiphona ad Introitum or Entrance Antiphon is a liturgical text in the Missale Romanum. Following the liturgical renewal of the Second Vatican Council, the Entrance Antiphon’s function, form, and content underwent significant changes based on renewal criteria. Its role has shifted, and it is no longer intended for chant but exclusively for recitation. The form now consists of a single antiphon, unaccompanied by psalm verses and the doxology of the Gloria Patri. While some texts from the old Missale have been retained in their original form, most have been modified to suit their function better. This study seeks to elucidate the method of this reform, trace the editorial history of these texts, and provide a historical analysis of their origin and evolution from the early centuries to the present day. The aim is to help readers understand the background and evolution of these texts, the criteria utilized by the Consilium
in the renewal, their theological significance, and their contemporary use. The conclusion of this study will underscore the dynamic nature of liturgy, constantly adapting to the needs of the times and its recipients. Ongoing updates and refinements will further enhance the congregation's comprehension of the mystery of the liturgical season. This study employs a historical-liturgical perspective through a comprehensive literature review.
References
Amalarii Episcopi Opera Liturgia Omnia, tomus II: Liber officialis, ed. I.M. Hanssens, (Studi e Testi 139). Citta del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana, 1948.
Antiphonale Missarum Sextuplex, ed. R.J. Hesbert. Roma: Herder, 1935 (cetak ulang: Roma 1985).
Caeremoniale Episcoporum. Editio Princeps (1600) nn. 697-698, edd. A.M. Triacca-M. Sodi (MLCT 4). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 1984.
Graduale Sacrosanctae Romanae Ecclesiae de tempore et de sanctis primum sancti Pii X iussu restitutum et editum, Pauli VI Pontificis Maximi cura nunc recognitum, ad exemplar «Ordinis Cantus Missae» dispositum, et rhythmicis signis a SolesmensibusPontificis Maximi. Iussu restitutum et editum ad exemplar editionis typicae concinnatum et rhythmicis signis a solesmensibus monachis diligenter ornatum. Solesmis MCMLXXIX.
Graduale Simplex in usum minorumm ecclesiarum, Editio Typica altera (1975). Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2007.
“Institutio Generalis Missalis Romani,”, in Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, editio typica, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 1970.
“Institutio Generalis Missalis Romani,”, in Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum, editio typica tertia emendata, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2008.
Komisi Liturgi Keuskupan Agung Semarang, Misa Hari Minggu dan Hari Raya, eds. Sinubyo, Naning, Erdian. Yogyakarta: Kanisius, 2011.Konferensi Waligereja Indonesia, Tata Perayaan Ekaristi, ed. Bernard Boli Ujan. Yogyakarta: Kanisius, 2005.
Konferensi Waligereja Indonesia, Tata Perayaan Ekaristi, ed. Yohanes Rusae. Jakarta: Obor, 2020.
La Vetus Latina Hispana, vol. V, 3, El Salterio. Introduccion general y edicion critica, ed. T.A. Marazuela. Madrid: Imprenta de Aldecoa-Burgos, 1962.
Le Liber Pontificalis I. Texte, Introduction et Commentaire, ed. L. Duchesne. Paris: E. De Boccard Editeur, 1955).
Le cérémonial papal de la fin du Moyen Âge à la renaissance, vol. 1: Le cérémonial papal du XIII siécle, ed. M. Dykmans. Bruxelles-Rome: Bibliothéque de l’Institut historique Belge de Rome 24, 1977.
Le sacramentaire grégorien, ses principales formes d’après les plus anciens manuscrits, vol. 1: Le sacramentaire.
Le supplément d’Aniane, ed. J. Deshusses (Spicilegium Friburgense 16). Fribourg: Éditions Universitaires, 1971.
Missale Franciscanum Regulae. Codicis VI.G.38 Bibliothecae Nationalis Neapolinensis, ed. M. Przeczewski (MSIL 31). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2003.Missale Romanum. Editio Princeps (1570), edd. M. Sodi-A.M. Triacca (Monumenta Liturgica Concilii Tridentini 2). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 20122.
Missale Romanum ex decreto SS. Concilii Tridentini restitutum summorum pontificum cura recognitum. Editio typica 1962, edd. M. Sodi-A. Toniolo (Monumenta Liturgica Piana 1). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2007.
Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, editio typica. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 1970.
Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, editio typica altera. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 1975.
Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum, editio typica tertia. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2002.
Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum, editio typica tertia emendata. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2008.
Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum. Ordo Cantus Missae, Editio typica altera. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 19882.
Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum, Ordo Lectionum Missae, Editio typica altera. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 1981.
“Ordo I”, in Les Ordines Romani du haut Moyen Age, vol. 2: Les textes (ordines I-XIII), ed. M. Andrieu (Spicilegium Sacrum Lovaniense. Études et Documents 23). Louvain: Spicilegium Sacrum Lovaniense, 1960.
“Ordo II”, in Les Ordines Romani du haut Moyen Age, vol. 2: Les textes (ordines I-XIII), ed. M. Andrieu (Spicilegium Sacrum Lovaniense. Études et Documents 23). Louvain: Spicilegium Sacrum Lovaniense, 1960.
“Ordo IX”, in Les Ordines Romani du haut Moyen Age, vol. 2: Les textes (ordines I-XIII), ed. M. Andrieu (Spicilegium Sacrum Lovaniense. Études et Documents 23), (Louvain: Spicilegium Sacrum Lovaniense, 1960.
“Ordo XV, 136-137” , in Les Ordines Romani du haut Moyen Age, vol. 3: Les textes (ordines XIV-XXXIV), ed. M.
Andrieu (Spicilegium Sacrum Lovaniense. Études et Documents 23). Louvain: Spicilegium Sacrum Lovaniense, 1951.
Patrologiae Latinae, tomus 101, ed. J.P. Migne. Paris: Petit-Montrouge 1863.
Patrologiae Latinae, tomus 151, ed. J.P. Migne. Paris: Petit-Montrouge 1853.
Pedoman Umum Misale Romawi. Terjemahan Komisi Liturgi KWI. Ende: Nusa Indah, 2009.
Sacra Congregatio De Culto Divino, Elenco degli «Schemata» del «Consilium» e della Congregazione per il Culto Divino (Marzo 1964-Luglio 1975), Notitiae 18 (1982).
“Schema n. 273, De Missali 43 – 15 februarii 1968; Missale Romanum: Institutio Generalis”, in M. Barba, L’Institutio Generalis del Missale Romanum. Analisi storico-redazionale dei riti d’ingresso, di offertorio e di comunione (MSIL 40). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2005.
“Schema n. 282, De Missali 48 – 21 martii 1968; Missale Romanum: Institutio Generalis”, in M. Barba, L’Institutio Generalis del Missale Romanum. Analisi storico-redazionale dei riti d’ingresso, di offertorio e di comunione (MSIL 40). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2005.
“Schema n. 301, De Missali 52 – 15 iulii 1968; Missale Romanum: Institutio Generalis”, in M. Barba, L’Institutio Generalis del Missale Romanum. Analisi storico-redazionale dei riti d’ingresso, di offertorio e di comunione (MSIL 40). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 2005.
“Schema n. 313, De Missali 53 – 01 octobris 1968; De Missali Romano: De Antiphonis, p. I”, in Sekretariat ICEL.
“Schema n. 313, De Missali 53 Addendum– 12 octobris 1968; De Missali Romano: De Antiphonis”, in Sekretariat ICEL.
“Schema n. 338, De Missali 60 – 14 februarii 1969; De Missali Romano: De Antiphonis et Orationibus, p. I”, in Sekretariat ICEL.
Studi
Angelucci, V. Ad collectam e sacrario. I riti d’ingresso nella liturgia romana, (Zürich: Lit Verlag GmbH & Co. KG Wien 2021).
Bugnini, A. “La sessione plenaria del «Consilium »”, Notitiae 43 (1968).
De Zan, R. Erudi, Domine, quaesumus, populum tuum spiritalibus instrumentis. La lettura dell’eucologia latina: appunti per la ricerca di un metodo (Bibliotheca «Ephemerides Liturgicae». «Subsidia» 195). Roma: Centro Liturgico Vincenciano-Edizioni Liturgiche, 2020.
______. Unius verbi Dei multiplices thesauri. La lettura liturgica della Bibbia: appunti per un metode (Bibliotheca «Ephemerides Liturgicae». «Subsidia» 196). Roma: Centro Liturgico Vincenciano-Edizioni Liturgiche, 2020.
Dizionario di teologia biblica, edd. Xavier Leon-Dufour. Genova: Marietti, 1976. (cetak ulang 1995).
Barba, M. La riforma conciliare dell’«Ordo Missae». Il percorso storico-redazionale dei riti d’ingresso, di offertorio e di comunione. Nuova edizione totalmente rivista, ampiamente integrata e diffusamente aggiornata, (Biblioteca «Ephemerides Liturgicae». «Subsidia» 120). Roma: Centro Liturgico Vincenziano-Edizioni Liturgiche, 2008.
______. Institutio Generalis Missalis Romani. Textus – Synopsis – Variationis, (MSIL 45). Città del Vaticano: LEV, 2006.
Batiffol, Pierre. Lecons sur la messe. Paris: Librairie Victor Lecoffre, 1927.
Brandolini, L. “L’«Ordo Antiphonarum» del nuovo messale”, Ephemerides Liturgicae 84 (1970).
Cabrol, F. “L’introït de la Messe”, Revue Grégorienne 21 (1986).
Callewaert, C. “Introitus”, Ephemerides Liturgicae 52 (1938).
Cuthbert F. Atchley, E.G. Ordo Romanus Primus. London: The de la more Press, 1905) (Edisi baru dari Alpha Edition, Milton Keynes, 2022).
Folsom, C. “I libri liturgici romani”, in Scientia Liturgica: Manuale di Liturgia, vol 1, Introduzione alla Liturgia, ed. A. Chupungco. Piemme: Casale Monferrato 1998.
______. The Liturgical Books of the Roman Rite. A guide to the study of their typology and history, vol. 1: Books for the Mass (Ecclesia Orans. Studi e Ricerche/7). Napoli: Editrice Dominicana Italiana, 2023.
Franquesa, A. “Las Antifonas del introito y de la comunion en las misas sin canto”, Notitiae 54 (1970).
Froger, J. “Le chant de l’introit”, Ephemerides Liturgicae 62 (1948).
______. “Les Chants de la Messe aux VIIIe et IXe siècles”, Revue Grégorienne 26 (1947).
Jungmann, J.A. Missarum sollemnia. Origini, liturgia, storia e teologia della messa romana, vol. I, edizione anastatica. Milano: Ancora, 2004.
Leclercq, H. “Introït” in Dictionnaire d’Archéologie Chrétienne et de Liturgie. Paris: Librairie Letouzey et Anê, 1926.
Martimort, A.G. La Chiesa in preghiera. Introduzione alla Liturgia, vol II: L’Eucaristia (Edizione rinnovata). Brescia: Queriniana 20083.
Palazzo, E. A history of liturgical books from the beginning to the thirteenth century. Collegeville (MN): The Liturgical Press 1998.
Raffa, V. “Le nuove Antifone alla comunione nell’edizione Italiana 1983 del Messale Romano”, Rivista Liturgica 71 (1984).
______. Liturgia eucaristica. Mistagogia della messa: dalla storia e dalla teologia alla pastorale pratica. Nuova edizione ampiamente riveduta e aggiornata secondo l’editio typica tertia del Messale Romano, CLV-Ed. Liturgiche, Roma 2003.
Righetti, M. Manuale di storia liturgica, vol. III, La messa. Commento storico-liturgico alla luce del concilio Vaticano II. Milano3: Ancora, 1964.
Tietze, C. Hymns Introits for the Liturgical Year. The Origin and Early Development of the Latin Texts. Chicago: HillenbrandBooks, 2005.
Turco, Alberto. Il Canto Gregoriano. Corso fondamentale. Roma: Edizione Torre d’Orfeo, 1931.
______. Il Canto Gregoriano, vol. 1. Roma: Edizione Torre d’Orfeo, 1987.
______. “Les Antiennes d’Introit du Chant Romain”, Subsidia Gregoriana 3 (1993).
Watu, Christianus. “Pembacaan kembali Traditionis Custodes Paus Fransiskus terhadap penggunaan Missale Romanum 1962. Sebuah tinjauan Liturgis-Eklesiologis dalam terang reformasi Konsili Vatikan II”, dalam Jurnal Ledalero, vol. 22, no. 2. Maumere: Penerbit Ledalero, 2023.
Internet
Alkitab Sabda, https://alkitab.sabda.org/bible.php?book=mazmur&chapter=91, [akses 21-02-2024].