RELIGION AS A SOCIALLY CONSTRUCTED COGNITIVE BODY OF KNOWLEDGE An attempt to define religion within the modern context from a social scientific perspective
Keywords:
Religion, social construction, meaning, knowledge, modern, rationalisation, colonisation, culturalisation
Abstract
Modernisasi, sekularisasi, dan pluralisme kini telah memproduksi kesadaran akan pluralisme agama-agama dalam societas modern, sebuah kesadaran hebat, lebih hebat dari sebelum-sebelumnya. Kesadaran akan pluralisme memungkinkan pendekatan baru terhadap agama-agama. Artikel ini, dengan beranjak dari teori kultural sebagai sebuah proses sosial pembentukan nilai dalam societas, berminat menyuguhkan studi baru tentang pendekatan agamaagama. Fakta pluralitas komunikasi antarindividu yang berbeda dalam dunia dan tradisi kultural, telah memberikan implikasi-implikasi mengenai cara-cara kita mendefinisikan agama. Secara khusus, halnya terjadi dalam cara-cara bagaimana komunitas menyusun nilai-nilai religius kehidupan mereka.
References
Badie, Bertrand, “Mondialisation: les termes du débat”, In: L’ Etat du monde. Annuaire économique et géopolitique mondial. Edition 1994, 1994.
Beck, Ulrich, Risikogesellschaft: auf dem Weg in eine andere Moderne, (English translation: Risk Society: Towards a New Modernity), Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1992.
Beck, Ulrich & Beck-Gernsheim, Elisabeth, “Individualization and precarious freedoms: perspectives and controversies of subject-orientated sociology”, In: Heelas, Paul L.F., Lash, Scott M. & Morris, Paul (eds.), Detraditionalization, critical reflections on authority and identity, Cambridge: Blackwell Publ., 1996, 23-48.
Berger, Peter Ludwig, The sacred canopy: elements of a sociological theory, New York: Doubleday, 1967.
Berger, Peter Ludwig & Luckmann, Thomas, The social construction of reality: a treatise in the sociology of knowledge, Harmondsworth: Penguin Books/ New York, Doubelday, 19661/1991.
Beyer, Peter, Religion and globalization, London: Sage Publications, 1994.
Casanova, Jose Vicente, Public religions in the modern world, Chicago: University of Chicago Press, 1994.
Dobbelaere, Karel, Secularization: a multi-dimensional concept, London: Sage Publications, 1981.
___, “Towards an integrated perspective of the processes related to the descriptive concept of secularization”, In: Sociology of Religion 60 (19993), 229-247.
Durkheim, Emile, The elementary forms of religious life, New York: The Free Press, 1995.
Felling, Albert, et al., Geloven en leven: een nationaal onderzoek naar de invloed van religieuze overtuigingen, (Publicaties van het Katholiek Documentatie Centrum 16), Zeist: Kerckebosch, 1986.
Gergen, Kenneth Jay, An invitation to social construction, London: Sage, 1999.
___, Toward transformation in social knowledge (Springer series in social psychology), London: Sage, 1994.
Habermas, Jürgen, Faktizität und Geltung: Beiträge zur Diskurs-Theorie des Rechts und des demokratischen Rechtsstaats, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1992.
___, Theorie des kommunikatieven Handelns, 2 Vol., Frankfurt am Main: Suhrkamp, 19811/1988. ___, Vorstudien und Ergänzungen zur Theorie des kommunikativen Handelns, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1986.
___, Justification and application: remarks on discourse ethics, Cambridge: The MIT Press, 1993.
Halman, Loek, et al., Traditie, secularisatie en individualisering: een studie naar de waarden van de Nederlanders in een Europese context, Tilburg: Tilburg University Press, 1987.
Hefner, Robert W., “Secularisation and citizenship in modern Indonesia”. In: Paul Heelas (ed.), Religion, Modernity and Postmodernity, Oxford: Blackwell, 1998.
Heyde, Ludwig, De maat van de mens: over autonomie, transcendentie en sterfelijkheid, Amsterdam: Boom, 2000.
Hijmans, Ellen, Je moet er het beste van maken: een empirisch onderzoek naar hedendaagse zingevingssystemen, Nijmegen: Instituut voor Toegepaste Sociale Wetenschappen, 1994.
Janssen, Jacques, Jeugdcultuur: een actuele geschiedenis, Utrecht: De Tijdstroom, 1994.
Klemke, Elmer Daniel, “Living without appeal”, In: Klemke, Elmer Daniel, Reflections and Perspectives: Essays in Philosophy, Den Haag: Mouton, 1974.
Kunneman, Harry, Grondslagenproblemen van de sociale wetenschappen, Heerlen: Open Universiteit, 1987.
___, Van theemutscultuur naar walkman-ego: contouren van postmoderne individualiteit, Amsterdam: Boom, 1996.
Lamont, Corliss, The philosophy of humanism, London: Vision, 1962.
Larue, Gerald, Euthanasia and religion. A survey of the attitudes of world religions to the right-to-die, Los Angeles: The Hemlock Society, 1986.
Lévi-Strauss, Claude Gustave, La pensée sauvage, Paris: Plon, 1962.
Lombaerts, Herman, “Weerbaar of weerloos? Godsdienstige tradities in de hedendaagse maatschappij”, In: Lombaerts, Herman & Boeve, Lieven (ed.), Traditie en initiatie: perspectieven voor de toekomst, Leuven: Acco, 1996, 79-108.
Luckmann, Thomas, Die unsichtbare Religion, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1981.
___, The privatization of religion and morality, In: Heelas Paul L.F., Lash Scott M. & Morris Paul (eds.), Detraditionalization, Critical Reflections on Authority and Identity, Cambridge: Blackwell Publ., 1996, 72-86.
Molnar, Thomas Steven, Theists and atheists: a typology of non-belief, New York: Mouton, 1980.
Peters, Jan & Scheepers, Peer, “Individualisering in Nederland: sociaalhistorische context en theoretische interpretaties”, In: Felling, Albert, Peters, Jan & Scheepers Peer, Individualisering in Nederland aan het eind van de twintigste eeuw. Empirisch onderzoek naar omstreden hypotheses. Assen: Van Gorcum, 2000.
Ricœur, Paul, La critique et la conviction: entretien avec Francois Azouvi et Marc de Launay, Paris: Calmann-Lévy, 1995.
Sarot, Marcel, “Sisyphus revisited: reflections on the analogy between linguistic meaning and the meaning of life”, In: Neue Zeitschrift für Systematische Theologie und Religionsphilosophie 38 (1996), 219-231.
Schreiter, Robert John, Constructing local theologies, New York: Orbiss Books, 1984.
Spruit, Leonardus, Religie en abortus: interactiemodellen ter verklaring van de houding tegenover abortus, Nijmegen: Instituut voor Toegepaste Sociale Wetenschappen/ ’s-Gravenhage: KASKI, 1991.
Sterkens, Carl, Interreligious Learning. The Problem of Interreligious Dialogue in Primary Education (Empirical Studies in Theology 8). Leiden: Brill, 2001.
Sterkens, Carl, “Changes in Commitment and Religiocentrism through Interreligious Learning. Empirical Results from a Social Constructionist Perspective”. In: Didier Pollefeyt (ed.), Interreligious Learning (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 201), Louvain: Peeters Press, 2007, p. 127-159.
Sukamdi, Abdul & Haris, Patrick Brownlee (ed.), Labour Migration in Indonesia: policies and practice, Yogyakarta: Population Studies Center, Gadjah Mada University, 2000.
Te Grotenhuis, Manfred & Scheepers, Peer, “De gevolgen van de deinstitutionalisering, rationalisering en privatisering voor culturele individualisering”, In: Felling Albert, Peters, Jan & Scheepers, Peer, Individualisering in Nederland aan het eind van de twintigste eeuw: empirisch onderzoek naar omstreden hypothese, Assen: Van Gorcum, 2000, p.195-234.
Van Benthem van den Bergh, Godfried, “Wereldwijde vervlechtingen en de wereld van staten”, In: Heilbron, Willem & Wilterdink, Nicolaas (ed.), Mondialisering: de wording van de wereldsamenleving, Groningen: Wolters-Noordhoff, 1995.
Van der Ven, Johannes A., Pieterse, Hendrik J.C. & Dryer, Jaco S., “Religious consciousness in a transformative perspective: a study in practical theology”, In: International Journal of Practical Theology 1 (1997-1), 110-135.
Van Praag, Jacob Philip, Grondslagen van humanisme: inleiding tot een humanistische levens- en denkwereld, (English Translation: Foundations of Humanism, Buffalo, N.Y., Prometheus Books, 1994), Meppel: Boom, 1978.
Van Tongeren, Paul, “Radical transcendence and the unity of morality and conception of life”, In: Musschenga, Albert W. (ed.), Does Religion Matter Morally? A Critical Reappraisal of the Thesis of Morality’s Independence from Religion, Kampen: Kok, 1995, 115-135.
Weber, Max, Gesammelte Aufsatze zur Religionssoziologie, Tübingen: Mohr, 1976.
___, Wirtschaft und Gesellschaft: Grundriss der verstehenden Soziologie, 2 Vol., Tübingen: Mohr, 1978.
Wilson, Bryan, Religion in sociological perspective, Oxford: Oxford University Press, 1982.
___, “Reflections on many sided controversy”, In: Bruce, Steve (ed.), Religion and Modernization: sociologists and historians debate the secularization thesis, Oxford: Clarendon Press, 1992. p.195-210.
Ziebertz, Hans-Georg, Discontinuity and continuity: “A practical theological reflection on religion and modernity”, In: International Journal of Practical Theology 2 (1998-1), 1-22.
Beck, Ulrich, Risikogesellschaft: auf dem Weg in eine andere Moderne, (English translation: Risk Society: Towards a New Modernity), Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1992.
Beck, Ulrich & Beck-Gernsheim, Elisabeth, “Individualization and precarious freedoms: perspectives and controversies of subject-orientated sociology”, In: Heelas, Paul L.F., Lash, Scott M. & Morris, Paul (eds.), Detraditionalization, critical reflections on authority and identity, Cambridge: Blackwell Publ., 1996, 23-48.
Berger, Peter Ludwig, The sacred canopy: elements of a sociological theory, New York: Doubleday, 1967.
Berger, Peter Ludwig & Luckmann, Thomas, The social construction of reality: a treatise in the sociology of knowledge, Harmondsworth: Penguin Books/ New York, Doubelday, 19661/1991.
Beyer, Peter, Religion and globalization, London: Sage Publications, 1994.
Casanova, Jose Vicente, Public religions in the modern world, Chicago: University of Chicago Press, 1994.
Dobbelaere, Karel, Secularization: a multi-dimensional concept, London: Sage Publications, 1981.
___, “Towards an integrated perspective of the processes related to the descriptive concept of secularization”, In: Sociology of Religion 60 (19993), 229-247.
Durkheim, Emile, The elementary forms of religious life, New York: The Free Press, 1995.
Felling, Albert, et al., Geloven en leven: een nationaal onderzoek naar de invloed van religieuze overtuigingen, (Publicaties van het Katholiek Documentatie Centrum 16), Zeist: Kerckebosch, 1986.
Gergen, Kenneth Jay, An invitation to social construction, London: Sage, 1999.
___, Toward transformation in social knowledge (Springer series in social psychology), London: Sage, 1994.
Habermas, Jürgen, Faktizität und Geltung: Beiträge zur Diskurs-Theorie des Rechts und des demokratischen Rechtsstaats, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1992.
___, Theorie des kommunikatieven Handelns, 2 Vol., Frankfurt am Main: Suhrkamp, 19811/1988. ___, Vorstudien und Ergänzungen zur Theorie des kommunikativen Handelns, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1986.
___, Justification and application: remarks on discourse ethics, Cambridge: The MIT Press, 1993.
Halman, Loek, et al., Traditie, secularisatie en individualisering: een studie naar de waarden van de Nederlanders in een Europese context, Tilburg: Tilburg University Press, 1987.
Hefner, Robert W., “Secularisation and citizenship in modern Indonesia”. In: Paul Heelas (ed.), Religion, Modernity and Postmodernity, Oxford: Blackwell, 1998.
Heyde, Ludwig, De maat van de mens: over autonomie, transcendentie en sterfelijkheid, Amsterdam: Boom, 2000.
Hijmans, Ellen, Je moet er het beste van maken: een empirisch onderzoek naar hedendaagse zingevingssystemen, Nijmegen: Instituut voor Toegepaste Sociale Wetenschappen, 1994.
Janssen, Jacques, Jeugdcultuur: een actuele geschiedenis, Utrecht: De Tijdstroom, 1994.
Klemke, Elmer Daniel, “Living without appeal”, In: Klemke, Elmer Daniel, Reflections and Perspectives: Essays in Philosophy, Den Haag: Mouton, 1974.
Kunneman, Harry, Grondslagenproblemen van de sociale wetenschappen, Heerlen: Open Universiteit, 1987.
___, Van theemutscultuur naar walkman-ego: contouren van postmoderne individualiteit, Amsterdam: Boom, 1996.
Lamont, Corliss, The philosophy of humanism, London: Vision, 1962.
Larue, Gerald, Euthanasia and religion. A survey of the attitudes of world religions to the right-to-die, Los Angeles: The Hemlock Society, 1986.
Lévi-Strauss, Claude Gustave, La pensée sauvage, Paris: Plon, 1962.
Lombaerts, Herman, “Weerbaar of weerloos? Godsdienstige tradities in de hedendaagse maatschappij”, In: Lombaerts, Herman & Boeve, Lieven (ed.), Traditie en initiatie: perspectieven voor de toekomst, Leuven: Acco, 1996, 79-108.
Luckmann, Thomas, Die unsichtbare Religion, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1981.
___, The privatization of religion and morality, In: Heelas Paul L.F., Lash Scott M. & Morris Paul (eds.), Detraditionalization, Critical Reflections on Authority and Identity, Cambridge: Blackwell Publ., 1996, 72-86.
Molnar, Thomas Steven, Theists and atheists: a typology of non-belief, New York: Mouton, 1980.
Peters, Jan & Scheepers, Peer, “Individualisering in Nederland: sociaalhistorische context en theoretische interpretaties”, In: Felling, Albert, Peters, Jan & Scheepers Peer, Individualisering in Nederland aan het eind van de twintigste eeuw. Empirisch onderzoek naar omstreden hypotheses. Assen: Van Gorcum, 2000.
Ricœur, Paul, La critique et la conviction: entretien avec Francois Azouvi et Marc de Launay, Paris: Calmann-Lévy, 1995.
Sarot, Marcel, “Sisyphus revisited: reflections on the analogy between linguistic meaning and the meaning of life”, In: Neue Zeitschrift für Systematische Theologie und Religionsphilosophie 38 (1996), 219-231.
Schreiter, Robert John, Constructing local theologies, New York: Orbiss Books, 1984.
Spruit, Leonardus, Religie en abortus: interactiemodellen ter verklaring van de houding tegenover abortus, Nijmegen: Instituut voor Toegepaste Sociale Wetenschappen/ ’s-Gravenhage: KASKI, 1991.
Sterkens, Carl, Interreligious Learning. The Problem of Interreligious Dialogue in Primary Education (Empirical Studies in Theology 8). Leiden: Brill, 2001.
Sterkens, Carl, “Changes in Commitment and Religiocentrism through Interreligious Learning. Empirical Results from a Social Constructionist Perspective”. In: Didier Pollefeyt (ed.), Interreligious Learning (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 201), Louvain: Peeters Press, 2007, p. 127-159.
Sukamdi, Abdul & Haris, Patrick Brownlee (ed.), Labour Migration in Indonesia: policies and practice, Yogyakarta: Population Studies Center, Gadjah Mada University, 2000.
Te Grotenhuis, Manfred & Scheepers, Peer, “De gevolgen van de deinstitutionalisering, rationalisering en privatisering voor culturele individualisering”, In: Felling Albert, Peters, Jan & Scheepers, Peer, Individualisering in Nederland aan het eind van de twintigste eeuw: empirisch onderzoek naar omstreden hypothese, Assen: Van Gorcum, 2000, p.195-234.
Van Benthem van den Bergh, Godfried, “Wereldwijde vervlechtingen en de wereld van staten”, In: Heilbron, Willem & Wilterdink, Nicolaas (ed.), Mondialisering: de wording van de wereldsamenleving, Groningen: Wolters-Noordhoff, 1995.
Van der Ven, Johannes A., Pieterse, Hendrik J.C. & Dryer, Jaco S., “Religious consciousness in a transformative perspective: a study in practical theology”, In: International Journal of Practical Theology 1 (1997-1), 110-135.
Van Praag, Jacob Philip, Grondslagen van humanisme: inleiding tot een humanistische levens- en denkwereld, (English Translation: Foundations of Humanism, Buffalo, N.Y., Prometheus Books, 1994), Meppel: Boom, 1978.
Van Tongeren, Paul, “Radical transcendence and the unity of morality and conception of life”, In: Musschenga, Albert W. (ed.), Does Religion Matter Morally? A Critical Reappraisal of the Thesis of Morality’s Independence from Religion, Kampen: Kok, 1995, 115-135.
Weber, Max, Gesammelte Aufsatze zur Religionssoziologie, Tübingen: Mohr, 1976.
___, Wirtschaft und Gesellschaft: Grundriss der verstehenden Soziologie, 2 Vol., Tübingen: Mohr, 1978.
Wilson, Bryan, Religion in sociological perspective, Oxford: Oxford University Press, 1982.
___, “Reflections on many sided controversy”, In: Bruce, Steve (ed.), Religion and Modernization: sociologists and historians debate the secularization thesis, Oxford: Clarendon Press, 1992. p.195-210.
Ziebertz, Hans-Georg, Discontinuity and continuity: “A practical theological reflection on religion and modernity”, In: International Journal of Practical Theology 2 (1998-1), 1-22.
